یلدا آراسته
سید ابوالحسن مختاباد، کارشناس کتاب و نشر با ارزیابی حوزه کتاب و نشر در سال 88 گفت :" در سال جاری عملا قیمت کتاب ها همچنان که پیش بینی می شد 50 تا 80 درصد افزایش یافت درکنار آن به دلیل تحولات سیاسی بعد از انتخابات در استمزاجی که با گروهی از ناشران شناخته شده در بخش خصوصی داشتم، فروش کتابها در مقایسه با سال گذشته بین 25 تا 50 درصد کاهش داشته است."
سال گذشته نیز قیمت کتاب افزایش 50 درصدی داشت.اما آنچه گریبان اهالی کتاب و نشر را گرفته است تنها بالا رفتن قیمت کتاب نیست.
علاوه بر بالا بودن قیمت کتاب آنچه بازار کتاب خوانی را بی رونق کرده است نبود کتاب های جدید به خاطر سخت گرفتن مجوز و سانسورهای شدید کتاب است .
سرانه مطالعه در جهان روزی 40 دقیقه است که در ایران این رقم به گفته معاون فرهنگی وزارت ارشاد تنها به 10 دقیقه می رسد.
اما آیا مشکل کتاب خوانی ایرانی ها از فرهنگ است یا کتابی نیست تا در همان ده دقیقه هم بخوانند؟
وجاهت قانونی ندارد
هر انتشاراتی موظف است پیش از چاپ یک نسخه از کتاب را به وزارت ارشاد تحویل دهد تا پس از مطالعه توسط این وزارت خانه چنانکه مشکلی نداشت ،کتاب اجازه چاپ پیدا کند.
در صورتی که کتاب از نظر وزارت ارشاد دارای مشکلی باشد نویسنده یا مترجم موظف به تغییر بخش های مورد نظر است.این دستور هرچند به شکل مکتوب به ناشران صادر می شود اما فاقد وجاهت قانونی است .
شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل می گوید : "طبق اصل ۲۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نشریات و مطبوعات باید آزاد باشند مگر اینکه مخل مبانی اسلام و حقوق عمومی باشند و قانون اساسی می‌گوید تفسیر این مسئله را باید قانون تعیین کند. اکنون سال ها از انقلاب اسلامی گذشته و متأسفانه مجلس هنوز فرصت نکرده است در این مورد قانون بنویسد. به همین دلیل تفسیر قانون واگذار به سلیقه شخصی کارمندان وزارت ارشاد شده است."
ممیزی کتاب در ایران با قوانین بین المللی نیز در تضاد است بر اساس ماده 19 اعلامیه حقوق بشر هر کس حق آزادی عقیده و بیان دارد و این حق شامل آن است که از داشتن عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطلاعات و افکار و در انتشار آن به تمام وسایل و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد.
ممیزی بعد ازانتشار
ممیزی کتاب قبل از انتشار چیزی است که شهید بهشتی هم به آن معترض بود و معتقد بود که ممیزی از ارشاد حذف شود. کتاب منتشر شود. ده نسخه از آن منتشر شود بعد از چاپ ممیزی شود.به اعتقاد وی با ممیزی قبل از چاپ روزنه ای برای استبداد باز می شود ، اما بعد از چاپ بالاخره یک کتاب در ده نسخه منتشر می‌شود و در ده جای این کشور مانند کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس و. . . می‌رود و می‌ماند.
با این حال قانون ممیزی کتاب در سال 1364 در وزارت ارشاد به تصویب رسید و در این سالها سرنوشت اندیشه نویسندگان به دست سلیقه ممیزان کتاب است.
ممیزانی که در پنج سال اخیر سخترین دوران را برای اهالی کتاب رقم زده اند.
سانسوری مطابق با قانون اساسی
اردیبهشت ماه 1387 صفار هرندی وزیر ارشاد وقت در دفاع از موج ممیزی های سلیقه ای در وزارت ارشاد ممیزی را امری "مطابق با قانون اساسی" دانست. این پاسخ وزیر ارشاد بود به نامه سرگشاده و اعتراض آمیز ناشران به وی که از ماه ها معطل ماندن کتابها در ممیزی وزارت ارشاد گله کرده بودند .
در سالهای مسند داری صفار هرندی بهم سیاری از کتاب ها که در دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی مجوز گرفته بودند لغو مجوز شدند .
مشکل اخلاقی دارند
در حالی که بسیاری از نویسندگان ،ناشران و مترجمان به روند ممیزی در ارشاد معترض بودند ،غلامعلی حداد عادل اعلام کرد :" بسياري از کساني که امروز از شيوه مميزي کتاب انتقاد مي کنند در کتاب هايشان دچار مشکل اخلاقي هستند و حريم عفت عمومي و مفاهيم بالاي انساني را نقض مي کنند."
این در حالی است که منتقدان ممیزی کتاب بسیاری از آثارشان در دوره های قبل مجوز گرفه و منتشر شده است .کسانی مانند علی اشرف درویشیان،سید علی صالحی،جواد مجابی،احسان نراقی، محمود دولتآبادي،عمادالدین باقی،امیر حسن چهلتن،ابراهیم یزدی،صادق چوبك،لیلی گلستان،فریبرز رییس دانا،ابرهیم گلستان،گلی امامی،جمال میرصادقی،مهدی غبرایی، اصغرالهي، خسرو حمزوی،مصطفی مستور،فرشته ساری،محمد رضا پور جعفری،محمد رحیم اخوت،شیوا ارسطویی،منیرو روانی پور،میترا الیاتی،خسرو معتضد، فرزانه کرم پور و...از جمله نویسندگانی هستند که خبر عدم صدور مجوز و یا لغو مجوز انتشار کتاب های شان منتشر شده است و جزو کسانی هستند که حدادعادل به آنها اشاره می کند.
البته در طی این سالها آثار احمد شاملو ،فروغ فرخزاد ،صادق هدایت ،صادق چوبک و هوشنگ گلشیری نیز اجازه چاپ نیافتند .
با این حال صفار هرندی این روند را تائید کرد و اعلام کرد به کسی اجازه نمی دهد که مردم را" استحاله فرهنگی" کنند .
او همینطور در جواب کسانی که سرانه مطالعه در ایران را پائین می دانستند گفت باید خواندن قرآن و مفاتیح جزو سرانه مطالعه محسوب شود و با این حساب آمارهای کتاب خوانی در کشور را مغشوش اعلام کرد .
این در حالی بود که حتی خبرگزاری نزدیک به دولت، فارس نیز اعلام کرده بود ترویج کتاب خوانی 27 درصد نسبت در دولت احمدی نژاد پائین آمده است .
کافه کتاب ممنوع
همه چیز اما بر این اساس بود که بازار و رونق کتاب خوانی کمرنگ و کمرنگتر شود .کافه کتاب ها به بهانه تداخل صنفی بسته شدند .
کافه کتاب ها محلی بودند برای نشست های فرهنگی و گعده نویسندگان و مترجمان که در دوران صفار هرندی به دلیل تداخل صنفی اشان بسته شدند.
نخستین کافه کتاب در سال 80 توسط انتشارات روشنگرزنان برپا شد.در آبان ماه سال 86 نیروی انتظامی دستور داشت تا کتاب فروشی هایی را که هنوز کافه کتاب هایشان را تعطیل نکرده اند پلمپ کند .
کتاب فروشی ثالث ،ويستار، بدرقه جاويدان، شهرکتاب ونک ، دروس و کتاب روشن نیز این حکم را دریافت کردند .
پاتوق فرهنگی که در کتاب فروشی ها تشکیل شده بود برچیده شد .در این میان نشر ویستار نیز به دلایل حقوقی بسته شد .
جایزه های بیگانه
جوایز ادبی مختلف نیز که هر سال به همت بخش خصوصی از جمله ناشران برگزار می شد در دولت احمدی نژاد متهم به حمایت توسط بیگانگان شد .
معاون فرهنگی وزیر ارشاد جوایز ادبی خصوصی را متهم به این کرد که شفافیت در منابع مالی و داوری هایشان وجود ندارد با اینکه این جوایز به کتاب هایی تعلق می گیرد که از وزارت ارشاد مجوز گرفته اند و به شکل قانونی منتشر شده اند .
جوایز مهرگان ،روزی روزگاری ،منتفدان مطبوعات و...از جمله مراسم هایی هستند که هر سال بی رونقتر از سال پیش برگزار می شوند.
رشد 55 درصدی
سید محمد حسینی وزیر ارشاد فعلی معتقد است که چاپ کتاب بعد از انقلاب رشد 55 درصدی داشته است و در حوزه فرهنگی حرکت روبه جلو داشته ایم .
با این حال منتقدان می گویند بسیاری از کتاب های منتشر شده در سال های اخیر، با بودجه های دولتی چاپ می شوند و تعداد زیادی از این عناوین، "کتاب‌سازی" و گردآوری مطالبی است که پیش از این در کتاب های دیگر چاپ شده است.
ودر سال های اخیر بسیاری از ناشران خصوصی به دلیل مشکلات اقتصادی، فشارهای ممیزی و لغو مجوز چاپ کتاب های خود از ادامه کار نشر بازمانده اند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر