روزهای سخت پناهجویان ایرانی و نگاه به آینده

تاریخ انتشار: ۲۲ اسفند ۱۳۸۸, ساعت ۱:۳۶ قبل از ظهر

روزهای سخت پناهجویان ایرانی و نگاه به آینده

مژگان مدرس علوم

شبکه جنبش راه سبز (جرس): پس از اعلام نتایج انتخابات وسرکوب شدید معترضان به آن، بسیاری از ایرانیان به خاطر ناامنی و برای نجات جان خود و خانواده، مجبور به ترک کشور شدند. آن‌ها عموما از طریق کشورهای عراق و ترکیه از کشور خارج شده تا از آنجا به کشورهای امن و پناهنده پذیر انتقال یابند که تنها بر اساس گزارش سازمان ملل بیش از چهار هزار ایرانی بعد از انتخابات ایران را ترک کردند که تحلیلگران از آن با عنوان موج چهارم مهاجرت نام برده اند.

افرادى كه به دلايلى ازکشور خود رانده يا مجبور به ترك آن شده اند در نظام حقوق بين المللى از مزايا و حقوقى برخوردارند، اما دستیابی به این حقوق و مزایا بعضا به علت فقدان اطلاعات لازم در این زمینه، مشكلات مضاعفی را برای پناهجویان ایرانی ایجاد کرده و آنان در کشورهای جدید با دشوارى هاى متعددى مواجه هستند.

از آن جا كه مساله پناهندگى روز به روز ابعاد گسترده ترى پيدا مى كند، در ادامه گزارش قبلی(قسمت اول این گزارش) در این نوشتار سعی شده تا در خصوص حقوق پناهندگان و وضعیتشان در کشور جدید با یک کارشناس مسائل حقوقی اندکی به مسائل پناهجویان بپردازیم.

به همین مناسبت با امید ساعدی حقوقدان مقیم پاریس در خصوص کلیات شرایط پناهندگی و مشکلاتی که پناهجویان در بدو ورود به کشور جدید با آن مواجه می شوند به گفتگو نشستیم.

آقای ساعدی در رابطه با کلیات پناهندگی اظهار می دارند: " علاوه بر قوانینی که به طور خاص درحقوق داخلی کشورهای دموکراتیک در رابطه با پناهندگان وجود دارند، اصولا طبق کنوانسیون بین المللی ژنو در خصوص اعطای حق پناهندگی، هر انسانی که به علت عقاید دینی، عقاید سیاسی، نژاد، ملیت یا تعلق به یک گروه اجتماعی خاص، آزادی و یا امنیت جانی او در کشور خودش به خطر بیافتد حق پناهندگی دارد. در اهمیت حق پناهندگی همین بس که، برای در امان بودن و تحت حمایت قرار گرفتن در کشورهای امن دمکراتیک این پناهجویان حتی می توانند به طور غیرقانونی هم وارد این کشورها شده و از این حیث هیچ منع قانونی برای تقدیم درخواست پناهندگی اشان وجود ندارد."

گفتنی است کنوانسیون ژنو 1951 منبع اصلی تعیین نحوة رفتار با پناهندگان است و مقرراتی برای رفتار با پناهندگان درنظر گرفته است.

لزوم حسن نیت دول اروپایی به مسئله حقوق بشر

یکی از پناه جویانی که حدود یک ماه است از ایران خارج شده و بعد از گذراندن شرایط بسیار سخت در عراق توانسته به فرانسه بیاید در خصوص وضعیت نامناسبی که در کشور جدید با آن مواجه شده می پرسد: " بسیاری از پناهجویان ایرانی در فرانسه دارای پیشینه‌ی سیاسی- اجتماعی مشخص و شناخته شده‌ای در عرصه روزنامه نگاری هستند و می خواهند هر چه زودتر فعالیت خود را در این زمینه از سر بگیرند اما انتظار، نگرانی و بلاتکلیفی و پروسه‌ی طولانی در پیگیری اقامت خود موجب به وجود آمدن مشکلات روحی و نوعی سرخوردگی برای آنها شده است. برای تسریع در ازسر گیری زندگی عادی چه کارهایی باید در اولویت قرار گیرد؟"

آقای ساعدی در خصوص شرایط پناهندگی در کشور فرانسه می گوید: "پناه جویان به محض ورود به کشور فرانسه باید به "پرفکتور پلیس" محل اقامتشان (در هر جایی که اسکان پیدا کرده اند) مراجعه کنند تا در آنجا ضمن درخواست اقامت قانونی ودریافت پرونده درخواست پناهندگی، بتوانند کیس یا همان شرح ماجرا و مشکلات خود را به اداره پناهندگی (OFPRA) تحویل دهند. کار سازمان گزارشگران بدون مرز در گرفتن ویزا و اسکان این پناهندگان به فرانسه بسیار ستودنی و قابل تقدیر است، اگرچه عملا تاثیر مستقیمی در به جریان انداختن درخواست پناهندگی این پناهجویان و مالاً برخورداری آنان از حقوق قانونی خود ندارد. بسیار ضروری است که آنها را راهنمایی کنند تا هر چه سریعتر با معرفی خود به ادارات و سازمانهای ذیصلاح در امر پناهندگی بتوانند مراحل قانونی اقامت، تقدیم درخواست پناهندگی به اُفپرا و دیگر اقدامات ضروری را انجام داده و به حقوق پناهندگی خود دست پیدا کنند. و برای اینکه مشکلاتشان کمتر شود باید هر چه زودتر پروسه اداری برای تقدیم درخواست پناهندگی خود را از مراجع مربوط پیگیری کنند. که اولین اقدام در این خصوص داشتن یک آدرس پستی ثابت است که میتوانند با مراجعه به سازمان فرانس تر دزیل

( France Terre d’Asile)و ضمن بهره مندی از راهنمایی هایی که در انجا به پناهجویان می شود پروسه پناهندگی خود را آغاز و پیگیری کنند. البته برای خانواده های متاهل و دارای فرزند، سازمان دیگری به نام CAFDA وجود دارد که می توانند مشکلات خود را و به ویژه مشکل مسکن را در آنجا رتق و فتق کنند. این دو سازمان تخصصی ترین سازمانهایی است که به وضعیت پناهجویان رسیدگی می کنند."

وی ادامه می دهد: "دولت فرانسه بنا به سنت دیرینه اش در پذیرش این پناهجویان اقدام کرده است، معذلک اگر در جریان پیگیری کارهایشان، که یا ناشی از عدم اطلاع این پناهجویان به سیستم اداری فرانسه یا بعضاً به علت عملکرد شخصی کارمندان فرانسوی در اینجا و آنجا با مشکلی مواجه می شوند، دو سازمان "فرانس تر دزیل" و "کافدا" که به آن اشاره کردم هستند که حقوقدانهایی دارند که به صورت رایگان به پناه جویان مشورت می دهند و حتی مترجم دارند. اما در صورت پیش آمدن مشکلی یا حتی رد تقاضای پناهندگی اشان وکلای رایگان در اختیار آنها برای پیگیری وضعیتشان قرار داده می شود."

وضعیت خانواده های افراد سیاسی پناه جو

آقای ساعدی در خصوص وضعیت خانوادههای غیر سیاسی وابسته به پناه جویان می گوید: "خانواده های افرادی که کیس پناهندگی دارند الزامی ندارند که درخواست پناهندگی تقدیم کنند اما اگر بعد از پناهنده شدن، به هر دلیلی بخواهند به ایران برگردند می توانند درخواست خود را پس بگیرند و هیچ مشکلی در این ارتباط نخواهند داشت و پناهندگی آنها ابطال خواهد شد. اگرچه ممکن است با توجه به عملکرد غیرقانونی مسئولین حکومتی شاید برگشت این خانواده ها به ایران برایشان دردسرسازگردد. ولی در صورت برگشت به کشور خود می توانند بعدا با توجه به وابستگی با شخص پناهنده اصلی، با تیترهای دیگری اقامت بگیرند."

یکی دیگر از این پناه جویان بزرگترین مسئله پناه‌‌جویان را مسئله‌ی مالی دانسته و می گوید: باید هزینه‌های حمل و نقل، اقامت، خوراک، پوشاک و همه‌ی این‌ها را خودشان تامین کنند. پناهجویان در شرایط خیلی سختی زندگی می‌کنند کمک به انها از طریق آشنایی‌های فردی صورت می گیرد که بسیار ناچیز بوده و نمی تواند نیازهای تمام خانواده ها را پوشش دهد.

این در حالی است که نهادهای حقوق بشری اعلام کرده‌اند که امکانی برای کمک‌های مالی ندارند.

در همین ارتباط یکی از پناهجویان می گوید: "بعد از ورود به کشور جدید هیچ کمک مالی و درمانی در اختیار ما قرار نگرفته و باید مدت طولانی بعد از این‌که تقاضای پناهندگی دادیم صبر کنیم تا جوابی به ما داده شود و عملا به حال خود رها شده ایم. جا دارد که سازمانهای حقوق بشر جهت رساندن کمکهای مالی و درمانی به پناهجویان شرایطی را در نظر بگیرند."

آقای ساعدی با تاکید براین موضوع که این پناهجویان باید هر چه سریعتر پروسه درخواست پناهندگی را به جریان بیاندازند افزود: "بعد از به جریان افتادن پرونده ها حمایت اندکی به پناهندگان تعلق می گیرد. بیمه درمانی آنها رایگان خواهد بود. مساعدتهای دیگری نیز وجود دارد که از طریق سازمانهای مسئول پناهندگی ارائه خواهند شد"

پذیرش پناهندگان؛ واکنش به اقدامات ضد حقوق بشری حکومت ایران

به جز فرانسه، بسیاری از دولتهای اروپایی از جمله دولت آلمان و ایتالیا به نشانه‌ همبستگی با اعتراضات مردمی در ایران و اعتراض به تقض گسترده‌ی حقوق بشر اعلام کرده اند که قصد دارند به پناهندگان ایرانی که به دلایل نقض حقوق بشر در ایران مجبور به ترک کشور خود شده اند و به این کشور رفته اند پناهندگی سیاسی دهد.

آقای ساعدی در خصوص پذیرش این موج از پناهندگان توسط کشورهای اروپایی و تاثیر آن در روابط میان دولتهای اروپایی و دولت ایران بیان داشت: "به اعتقاد من دلیل اینکه در این برهه از زمان کشورهای اروپایی با آغوش باز از این پناهجویان استقبال می کنند و به شکل بی سابقه به آنها حق پناهندگی را اعطا می کنند نشان از احترام و وجاهت "جنبش سبز و مشروعیت آن" در سطح بین المللی دارد و فعالین سیاسی که در راستای اهداف جنبش سبز در جهت برقراری دموکراسی در کشور از جان و زندگی خودشان گذشته اند از جایگاه ویژه ای نزد کشورهای دموکراتیک برخوردارند. از سوی دیگر همکاری دولتهای اروپایی با پناهجویان به نوعی مبارزه غیر مستقیم با اقدامات قانون شکنانه نظام جمهوری اسلامی است. قطعا هم از نظر دیپلماتیک مسائل و ملاحظات مختلفی را ممکن است برای این کشورها بوجود آورد. و نهایتا اینکه، اقدامات و مساعدتهای دولتهای اروپایی در خصوص این پناهجویان سبز تا حدی هم به این دلیل ممکن است باشد که این کشورها می خواهند به عنوان وزنه ای در معادلات جهانی و پا به پای آمریکا نقش آفرینی بکنند."

پناهجویان و آرزوی بازگشت

پناهندگانی که طرف صحبت قرار گرفتند ، آرزوی روزهای بازگشت به ایران و زندگی در کنار خانواده و دوستان و هموطنان خود را دارند و دوران تلخ و سخت پناهندگی را به عنوان دوران گذاری ناگزیر و موقتی می دانند. آنها این سرنوشت را نه خواسته خود و نه وضعیتی مطلوب می دانند،بلکه جبری می دانند که حکومت بر آنها روا داشته است . آنها به فردایی فکر می کنند که ایران تحمل پذیرش همه گرایشهای سیاسی و فکری را داشته باشد.