۱۳۸۸ اسفند ۴, سه‌شنبه

خبرگان؛ مجلسي با چشمان كاملا بسته

خبرگان؛ مجلسي با چشمان كاملا بسته

سپهر سعادت

شبكه جنبش راه سبز(جرس):جماعتي از روحانيون متنفذ كهن سال با محاسن سفيد ساليانه دوبار در اجلاسي گردهم مي آيند كه نام مجلس خبرگان رهبري را یدک می کشد.مجلسي كه تاسيس آن در اصل صد وهشت قانون اساسي پيش بيني شده بود و پس از تشكيل نخستين دوره آن در سال 1361 وظايف خود را در سه بعد انتخاب رهبري، نظارت بر رهبری و عزل رهبر دسته بندي كرد.اين مجلس در زمان حيات آيت الله خميني به طور كامل تحت تاثير شخصيت كاريزماتيك ايشان قرار داشت و تنها اقدام قابل توجه اش انتخاب آيت الله العظمي منتظري به عنوان قائم مقام رهبري در سال 1364 بود كه با عزل ايشان آن اقدام نيز بلااثر شد. از زمان درگذشت بنيانگزار انقلاب به بعد نيز نشست هاي خبرگان هميشه با مجيز گويي و آرزوي طول عمر براي آيت الله خامنه اي همراه بوده است.جالب اين جاست كه فلسفه تشكيل خبرگان رهبري تراشيدن توجيهي دموكراتيك در انتخاب عالي ترين مقام نظام جمهوري اسلامي بوده است. آنها مي خواستند به اين ترتيب تمايز خود را از نظام سلطنت به نمايش بگذارند ولي هدف تدوين كنندگان قانون اساسي در تاسيس مجلس خبرگان با ناكامي هاي بزرگ قرين شده است.

گروهي مي گويند كه سيكل معيوب گزينش نمايندگان مجلس خبرگان آنها را عملا به خدمت منويات رهبري نظام ايران درآورده و اجازه نظارت واقعي بر عملكرد او را سلب كرده است.گروهي هم بي عملي مجلس خبرگان در نظارت بر رهبري را محصول طبيعي اليگارشي روحاني در جمهوري اسلامي مي بينند، با اين حال قابل انكار نيست كه حتي در اين مجلس متصلب ريش سفيدها نيز تفكرات متفاوتي درباره رهبري نظام ايران وجود دارد .تفاوت هايي كه غالبا مصلحت ها و سانسورهاي رسمي و غيررسمي جلوي علني شدن آنها را گرفته ولی در هشت ماه گذشته به واسطه تشدید شکاف حاکمیت، قطب بندی های درون خبرگان نیز آشکار تر شده است.

دو قطبي خبرگان

لااقل دو قطب فکری در درون خبرگان رهبری از هم قابل تفکیک هستند.قطبی که آیت الله هاشمی رفسنجانی آن را نمایندگی می کند و مبنایش بر مصلحت اندیشی در حوزه قدرت است و قطبی که "محمد تقی مصباح یزدی" و "شیخ محمد یزدی" نمایندگان آن هستند و پوششهای ایدئولوژیک را برای قدسی کردن امر حکومت به کار می گیرند.در این میان افرادی دیگری نیز هستند که بیشتر به قطب دوم تعلق خاطر دارند اما نیم نگاهی هم به مصلحت سنجی های قدرت دارند.حضور آیت الله هاشمی رفسنجانی در مقام ریاست خبرگان ممکن است در نگاه اول این تصور را ایجاد کند که اکثریت مجلس خبرگان در اختیار جناح مصلحت گراست اما اين مجلس اكنون عملا به دست محافظه كاران تندرو افتاده است. در حال حاضر ریاست مهم ترین رکن خبرگان یعنی کمیسیون تحقيق که وظیفه اصلي اش نظارت بر عملکرد رهبری است را شیخ محمد یزدی بر عهده دارد . کارنامه این روحانی تندرو مملو از پيام هاي تایید و تشویق آیت الله خامنه ای در رهبري جمهوري اسلامي بوده است. دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری نیز تا مهرماه گذشته زير نظر محمد يزدي بود كه بیانیه های پایانی اجلاسیه های خبرگان همگی زیر دست وی آماده می شد.بیانیه هایی که با ادبیاتی شبیه به هم همواره رهبری آیت الله خامنه ای را مورد تایید قرار داده و اطاعت از ولایت فقیه را ضامن بقای جمهوری اسلامی خوانده است.

يزدي پس از اعلام استعفاي خود از دبيرخانه خبرگان در مهرماه گذشته دليل استعفاي خود را كسالت جسمي ذكر كرد اما تحليل گران تشديد شكاف ميان دو قطب خبرگان در جريان آخرين نشست اين مجلس را در تصميم يزدي به استعفا از دبيرخانه موثر دانستند.هنوز خبري مبني بر اين كه آيا استعفاي يزدي از سوي هاشمي رفسنجاني پذيرفته شده يا خير منتشر نشده است اما در صورت پذيرش استعفاي وي بر مبناي آيين نامه خبرگان آيت الله شاهرودي به عنوان نايب رييس اين مجلس عهده دار سمت دبيرخانه خواهد شد.

با اين حال از آنجا كه بيانيه هاي صادره از سوي دبيرخانه خبرگان همگي پيرو يك شيوه خاص بوده اند به نظر نمي آيد كه در متن و محتوي بيانيه آينده خبرگان نيز تغييري محسوس حاصل شود.چنانكه پيش از شيخ محمد يزدي نيز زماني كه آيت الله اميني عهده دار دبيرخانه خبرگان بود بيانيه هاي صادره مضمون هايي شبيه به هم و همگي در توجيه رفتارهاي حكومت و تاييد ولايت فقيه داشته است.اين مجلس در طول عمر 20 ساله 24 بيانيه صادر كرده كه همگي از يك قالب پيروي كرده اند.آخرين بيانيه اين مجلس اما در موعدي قرائت شد كه بحران سياسي بيش از هر زمان ديگري گريبان گير جمهوري اسلامي بود بيانيه شهريور ماه گذشته خبرگان گرچه به لحاط متن و محتوي تفاوتي با بياينه هاي پيشين نداشت اما آشكار شدن صف بندي هاي درون اين مجلس و توجه بيش از هميشه افكار عمومي به عملكرد آن باعث شد كه آیت الله هاشمی رفسنجانی هنگام قرائت بیانیه پایانی کرسی ریاست را به بهانه مشغله کاری ترک کند. ناظران می گویند هدف هاشمی از ترک مجلس این بوده که نمی خواسته به بیانیه تدوین شده توسط تندروها مبنی بر تایید تمام عیار رهبری آیت الله خامنه ای مهر تایید بزند.

دعواي دامنه دار

مروری بر دعوای کلامی شیخ محمد یزدی به عنوان نايب رييس مجلس خبرگان و هاشمی رفسنجانی به عنوان رييس مجلس خبرگان طی ماه هاي اخیر روشنگر بسیاری از اختلاف ها در مجلس خبرگان است.مبناي اين دعواها نامه اي بود كه هاشمي رفسنجاني در آستانه انتخابات خطاب به آيت الله خامنه اي نوشت و از او خواست "برای رفع فتنه های خطرناک و خاموش کردن آتشی که هم اکنون دودش در فضا قابل مشاهده است، هر گونه که صلاح می داند اقدام موثري انجام دهد." نامه هاشمي واكنش به اتهام هايي بود كه محمود احمدي نژاد در مناظره انتخاباتي با ميرحسين موسوي عليه دولت هاي پيشين جمهوري اسلامي مطرح كرد.

يك روز پس از انتشار اين نامه يعني در روز بيستم خرداد ماه شيخ محمد يزدي به هاشمي پاسخ داد و مدعي شد كه "ما چیزی به عنوان آتش و دود و این چیزها نمی‌فهمیم. مگر خدای ناکرده کسانی بخواهند فتنه‌ای برپا کنند و فتنه بر پا کردن غیر از این است که انسان بخواهد تبلیغ فتنه بکند."

تنها اما چند روز زمان لازم بود تا پيش بيني هاشمي رفسنجاني درست از آب درآيد و اثرات دود و آتش نمايان شود.از فرداي انتخابات هزاران هزار ايراني با هدف اعتراض به نتيجه انتخابات رياست جمهوري روانه خيابان شدند و هرم قدرت در جمهوري اسلامي را مواجه با دشوارترين معادله سياسي دو دهه اخير خود كردند.هاشمي مدتي سكوت كرد و سپس در نمازجمعه بيست و ششم تير ماه با شكستن سكوت خود خواهان پايان يافتن فشارهاي پس از انتخابات و آزادي زندانيان سياسي شد. او در نشست شهريور ماه مجلس خبرگان رهبري نيز مسایل داخلی را "قابل ملاحظه" خواند و گفت كه براي برون رفت از بحران سياسي" افراد خیرخواه و با تجربه در حال تنظیم مطالبی براساس محورهای سخنان بزرگان هستند که می تواند براساس آن، فضای فعلی را فضای نقادی صحیح، دلسوزانه و بدون تنش های کاذب در نظر گرفت."

اين سخنان با واكنش سردي از سوي اكثريت خبرگان مواجه شد و تدوين كنندگان بيانيه پاياني اين اجلاس نيز بدون اشاره به وجود بحران سياسي در كشور از آنچه "تدابير حكيمانه‏ى مقام معظم رهبرى در خاموش كردن آتش فتنه و حوادث پس از انتخابات دهم رياست جمهورى" ناميده شده بود تقدير به عمل آوردند .پس از اين كش و قوس ها نيز فشار تندروها بر آيت الله هاشمي فروكش نكرد و محمد يزدي به عنوان نماد تندروهاي خبرگان با افزودن به آتش حملات خود گفت : "آقاي هاشمي شما خودت منصوب رهبري هستي و رسميت کار شما در مجمع با نصب معظم له است و بايد سمت رهبري را هم به کار ببريد."او همچنين با لحني تهدي آميز خطاب به رييس خبرگان گفت : "دل مان نمي خواهد وضعيتي که براي آقاي منتظري پيش آمد براي شما هم پيش بيايد، نظام با کسي تعارف و شوخي ندارد."در پيامد اين سخنان آيت الله هاشمي نيز كه هميشه جواب يزدي را با سلام و آرزوي شفا مي داد موضعي بي سابقه گرفت و گفت كه از سخنان يزدي بوي توطئه مي آيد. او همچنين اعلام كرد كه به زودی درباره مسائل ایشان(يزدي) در زمان امام راحل و در جلسه انتخاب رهبری بعد از ارتحال امام و در قوه قضاییه به صورت کتبی مطالبی را گوشزد" خواهد كرد.پس از تصميم هاشمي به افشاگري عليه يزدي نوبت به احمد خاتمي ديگر عضو محافظه كار خبرگان رسيد تا با پادرمياني خود مانع اين افشاگري شود.نشانه ها گواه آن است كه با وساطت احمد خاتمي ، يزدي و هاشمي تن به آتش بس داده اند.هر چند كه مشخص نيست اين آتش بس تا چه زمان دوام بياورد.

فريادهايي كه شنيده نمي شود

تاييد مواضع رهبر جمهوري اسلامي در جريان تحولات پس از انتخابات توسط جناح تندروي خبرگان صداي اعتراض رهبران جنبش سبز و هوادران اين جنبش را نيز درآورد است. به گونه اي كه شيخ مهدي كروبي در واكنش به نتايج آخرين اجلاس خبرگان طي نامه اي به هاشمي رفسنجاني گفت گمان نمي كرده "خبرگان ملت، بحران مبتلا به کشور را “فتنه” بخوانند و چنین به امید پاک کردن صورت مساله ، سر خویش را به زیر برف کنند."

كروبي در نامه خود با اعتراض به بي عملي مجلس خبرگان در نظارت بر رهبري پرسيده بود كه "اگر قرار بر این است که در مجلس خبرگان هیچ خبره ای جز به تایید سخن نگوید آیا بهتر آن نیست که اجلاس سالانه ای هم برگزار نکند؟"نامه شيخ مهدي كروبي تاثيري بر مجلس خبرگان نداشت همان طور كه پيش از آن سخنان آيت الله دستغيب نماينده شيراز در مجلس خبرگان نيز بي تاثير مانده بود. دستغيب در جريان اجلاس شهريور ماه اين مجلس نسبت به از بين رفتن نقش نظارتي خبرگان انتقاد كرده و از هاشمي رفسنجاني خواسته بود رهبران جنبش سبز را به خبرگان دعوت كرده و اجازه طرح سخنانشان را فراهم سازد.مواضع او با تندترين واكنش ها از سوي قطب تندروهاي خبرگان مواجه شد و گروهي از نمايندگان اين مجلس خواهان تشكيل كميسيون تحقيق براي ارزيابي مجدد صلاحيت ايشان شدند.در آيين نامه كميسيون تحقيق مجلس آمده است كه اين كميسيون علاوه بر وظيفه نظارت بر رهبري وظيفه دارد "آمادگى خود را براى مشاوره در امور مربوط به رهبرى، به مقام معظم رهبرى اعلام كند و با هماهنگى معظم‏له، براى جلوگيرى از نفوذ و دخالت عناصر نامطلوب در تشكيلات نهاد رهبرى، مساعدت كند."

با تسلط تندروهاي خبرگان در اين كميسيون آنها به جاي نظارت بر عملكرد رهبر، از اختيارات خود به اهرمي براي تنبيه و تهديد معدود نمايندگان منتقد استفاده مي كنند.

ناظراني كه بي طرف نيستند

از نگاه غالب تحليل گران، رياست شيخ محمد يزدي بر كميسيون تحقيق كه گرايش هاي سرسختانه اش در طرفداري از آيت الله خامنه اي بر همگان آشكار است به خودي خود نمايان گر ضعف ساختاري اين نهاد براي نظارت بر رهبري است. سازوكار كميسيون تحقيق مبتني بر اصل يك صد و يازدهم قانون اساسي است كه طبق آن كميسيوني متشكل از برخي اعضاي خبرگان وظيفه دارند شرايط تعيين شده در قانون براي رهبري را در هر زمان با عملكرد رهبرمستقر مورد ارزيابي قرار دهند و اعلام كنند كه آيا رهبر به وظايف قانوني خود پايبند بوده است يا خير. عملكرد اين كميسيون محرمانه است و عليرغم آن كه در قانون دليلي براي محرمانه بودن نظارت ذكر نشده "شيخ محمد يزدي" در توجيه محرمانه بودن فعاليت كميسيون تحقيق گفته كه "هر روز نمى شود ميان مردم وروزنامه ها مطرح كرد كه اجتهاد رهبر رشد كرده يا پايين آمده است .اين ها غالباً تخصصى است , لذا گاهى اوقات طرح بعضى از مسائل در سطح جامعه ضررش از سودش بيشتر است ."اين توجيهي است كه بسياري از منتقدان نظام جمهوري اسلامي ايران آن را برنمي تابند و نشانه اي از عمق محافظه كاري خبرگان تعبير مي كنند.

تلاش براي حفظ مشروعيت رهبر

انفعال كميسيون تحقيق مجلس خبرگان در نظارت بر رهبر جمهوري اسلامي يك دليل بنيادي دارد.ناظران ريشه انفعال اين كميسيون را بيش از هر چيز در ساختار معيوب انتخابات اين مجلس مي دانند.به عقيده ناظران با توجه به اینکه صلاحیت نامزدهای عضویت در مجلس خبرگان باید به تایید فقهای شورای نگهبان که منصوب رهبری هستند، برسد،این مجلس در عمل تابع نهادهای غیر انتخابی منصوب رهبری است و به همین جهت از جسارت و جرات لازم برای نظارت بر عملکرد رهبری بی بهره است."

فرآيندي كه طي آن نمايندگان مجلس خبرگان عمدتا به دست نشاندگان آيت الله خامنه اي تبديل مي شوند باعث شده كه اين نهاد هيچ گاه نتواند در حد و اندازه قدرت حقوقي خود ظاهر شود.براي نمونه با آن كه مجلس خبرگان طبق قانون اساسي نهاد فرادست رهبري به حساب مي آيد اما طيق يك سنت جا افتاده اين نمايندگان خبرگان هستند كه در پايان اجلاسيه هاي خود به ديدار آيت الله خامنه اي مي روند.در اين حال تحركات خبرگان در جريان تحولات پس از انتخابات شاهدي بر اين مدعاست.نمايندگان خبرگان پس از انتخابات ریاست جمهوری 4 بیانیه صادر کرده اند که مضمون همه این بیانیه ها دفاع از سخنان و تصمیم های رهبر جمهوری اسلامی در مواجهه با مخالفان بوده است. جان مایه نگرانی تندروهای خبرگان این است که بالاگرفتن انتقادهای عمومی از نحوه رهبری آیت الله خامنه ای هزینه های توجیه رهبری وی را روز به روز بالاتر ببرد. هدف نهايي آنها تحت فشار گذاشتن جناح مصلحت گرا براي حمايت صريح از رهبري جمهوري اسلامي است تا بلكه از اين طريق جلوي ريزش روز افزون مشروعيت آيت الله خامنه اي را بگيرند.

با اين حال بعيد است كه پيرمردهاي عبا به دوش خبرگان در زمان كنوني قادر به خريد مشروعيت براي آيت الله خامنه اي باشند.آنها با كارنامه اي كه طي بيست سال رهبري آيت الله خامنه اي از خود به جا گذاشته اند ثابت كرده اند كه اصولا قصدي براي نظارت بر عالي ترين نهاد قدرت جمهوري اسلامي ندارند.مجلس 86 نفره پيرمردها به حدي راكد و منفعل است كه در نشست هاي آن هميشه گروهي سرم به دست در انتهاي سالن اجلاس نشانده مي شوند.گروهي در جريان جلسه خوابشان مي برد،گروهي به دليل بستري بودن در بيمارستان غايب مي شوند و تني چند نيز در هر دوره 8 ساله خبرگان دارفاني را ترك مي كنند.اين تمام واقعيت مجلسي است كه طبق قانون بايد به حساس ترين نهاد قدرت جمهوري اسلامي نظارت كند.

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر